W Stanach Zjednoczonych Gwardia Narodowa (GN) USA wspiera regularne Siły Zbrojne USA, a zadania realizuje wspólnie z Armią Rezerwową USA. Co ciekawe GN posiada również zdolności Sił Powietrznych. W systemie prawnym USA Gwardia Narodowa posiada umocowanie konstytucyjne i jest formacją ochotniczą, w której służba trwa osiem lat. Ochotnicy mogą jednak zadeklarować wybór wariantu trzyletniego lub sześcioletniego. W jej ramach pozostają wprawdzie w gotowości na wezwania związane z zagrożeniami lokalnymi, aż do upływu kontraktowych ośmiu lat, lecz nie biorą już udziału w szkoleniach i treningach z macierzystą jednostką. Zadaniem GN jest służba zarówno państwu jak i lokalnej społeczności. Dlatego posiada ona podwójny, stanowo-federalny charakter funkcjonowania. Jej główną misją jest reagowanie na zagrożenia, zarówno wewnętrzne, jak i w sytuacjach, które wymagają obecności amerykańskich sił zbrojnych poza granicami kraju. Na szczeblu federalnym Gwardia Narodowa stanowi część sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych i jest podporządkowana prezydentowi USA, który pozostaje jej naczelnym zwierzchnikiem. Pentagon może wykorzystywać GN do reagowania na zagrożenia w skali państwa, np. do ochrony granic, a także w misjach bojowych i stabilizacyjnych poza granicami kraju. Stąd obecność tej formacji w Iraku, Afganistanie, czy Libii w ostatnich 17 latach. GN była również obecna podczas różnego rodzaju misji bojowych i szkoleniowych w Kuwejcie, Mongolii, Korei Południowej, Gruzji, Rumunii, Kosowie, Estonii, Niemczech czy na Litwie i Słowacji. Brygada Sił Lądowych Gwardii Narodowej USA przebywała w 2018 roku w Polsce w ramach tzw. wzmocnienia sił NATO na wschodniej flance Sojuszu Północnoatlantyckiego. Do Polski przybyli w pełnym ukompletowaniu wraz ze sprzętem bojowym.

Przeczytaj cały raport o Wojskach Obrony Terytorialnej

W USA na szczeblu stanowym gwardziści podlegają właściwemu terytorialnie gubernatorowi. Główne zadania realizowane na korzyść poszczególnych stanów związane są z niesieniem pomocy społeczeństwu podczas klęsk żywiołowych (powodzi, trąb powietrznych, trzęsień ziemi), kontrolowaniem i likwidowaniem zamieszek wewnętrznych wśród ludności, wsparciem policji w operacjach mających na celu walkę z dystrybucją narkotyków, czy też wspieraniem władz lokalnych w sytuacjach zagrożenia – w zakresie organizacji ewakuacji, systemów łączności, transportu i komunikacji. Członkowie GN zobowiązani są raz w miesiącu do udziału w szkoleniu weekendowym oraz raz w roku, w dwutygodniowym zgrupowaniu poligonowym organizowanym w okresie letnim. Na podstawie testów określona zostaje ścieżka kariery najpełniej odpowiadająca zainteresowaniom i umiejętnościom kandydata. Po przejściu przez trening podstawowy, ochotnik zostaje skierowany do służby w piechocie, lotnictwie, ciężkiej lub lekkiej artylerii, w siłach specjalnych lub wywiadzie wojskowym, w logistyce, łączności, wojskach inżynieryjnych, w służbie medycznej, transporcie czy w administracji. Szkolenie podstawowe Basic Combat Training trwa dziesięć tygodni i jest podzielony na trzy etapy – Red Phase (1-3 tydzień), White Phase (4-5 tydzień), Blue Phase (6-9 tydzień) – w trakcie których stopniowo wdrażany jest w podstawy służby wojskowej. Czas i miejsce przeszkolenia są uzależnione od charakteru przyszłych zadań. Trwa ono od 2 do 12 miesięcy. Do GN przyjmowane są osoby w przedziale wiekowym od 17 do 35 lat. Wyjątkiem są ochotnicy, którzy przekroczyli 35 rok życia, ale mają za sobą służbę wojskową, znają języki obce lub posiadają specjalistyczne umiejętności.

Innym wzorcem do skorzystania w trakcie budowy Wojsk Obrony Terytorialnej i szerzej obrony cywilnej Polski jest Szwecja. Gwardia Narodowa Hemvärnet (Straż Domowa) jest zespolona z administracją terytorialną. Hemvärnet jest integralną częścią wojsk operacyjnych sił zbrojnych Szwecji liczącą ok. 22 000 żołnierzy. Każde hrabstwo w Szwecji ma swój batalion, który z kolei składa się z kompanii, po jednej na gminę. Te z kolei dzielą się na plutony, grupy i kręgi. Dopiero kręgi i grupy, a więc pododdziały liczące odpowiednio 4 i 8 żołnierzy, to struktury złożone ze znajomych, ludzi z tej samej okolicy, zakładu pracy, czyli podstawa każdej obrony terytorialnej. Kandydat ubiegający się o przyjęcie do służby w Gwardii Narodowej powinien spełniać następujące wymagania: posiadać obywatelstwo szwedzkie, wyrazić zgodę na weryfikację swojej osoby – osobiste badanie przez Departament Wywiadu i Bezpieczeństwa Wojskowego, uzyskać pozytywną opinię policji i władz miejskich (lokalnych), ukończyć minimum 3-miesięczne podstawowe szkolenie wojskowe oraz wyrazić zgodę na dyspozycyjność.

Przeczytaj także: Sukces Wojsk Obrony Terytorialnej z perspektywy lokalnej

Zgodnie z obowiązującą w Szwecji doktryną, Hemvärnet mogą być użyte na terytorium całego kraju, co ma szczególne uzasadnienie w sytuacjach kryzysowych, a podstawową zaletą – jak zaznaczają Szwedzi – jest ich znajomość swojego terenu. Jednostki GN są współczesnymi jednostkami militarnymi, których głównym zadaniem jest ochrona, monitorowanie i wsparcie społeczeństwa w czasie kryzysu, tworząc jednocześnie krajowe i terytorialne bastiony obronne i ochronne Szwecji w czasie wojny. W skład GN wchodzi przygotowanych operacyjnie 40 batalionów wyposażonych w zaawansowany i odpowiedni do wykonania powierzonych im zadań sprzęt. Poszczególne jednostki są szkolone w zakresie pozyskiwania pożądanych zdolności, np. jednostki rozpoznawcze zbierają informacje podczas rekonesansów oraz prowadzenia rozpoznania w terenie i są wspierane przez siły lotnicze GN, wyposażone w lekkie samoloty typu Cessna. Sekcje okrętowe GN wraz ze strażą przybrzeżną patrolują całą długość wybrzeża Szwecji i jej wielu wysp. W sytuacji, gdy Szwecja zostaje dotknięta katastrofą naturalną, poważną awarią lub innymi zagrożeniami dla społeczeństwa, GN jest gotowa do wsparcia działań policji, służb ratowniczych i innych. Posiada także m.in. plutony do walki ze skażeniami chemicznymi i jednostki inżynierskie. Ciekawym aspektem funkcjonowania szwedzkiej obrony terytorialnej jest 26 orkiestr Gwardii, które zapewniają muzyczną oprawę oficjalnych ceremonii w całym kraju.

Rząd Szwecji przywiązuje dużą uwagę do przygotowania społeczeństwa na wypadek wojny lub sytuacji kryzysowej. W broszurze, którą w 2018 roku otrzymały wszystkie gospodarstwa domowe przypomniano społeczeństwu o podstawowych zasadach na czas kryzysu i wojny. Wskazano w niej konkretne przykłady zabezpieczania bytu rodziny, gromadzenia zapasów i podstawowych środków medycznych. Także w 2018 roku administracja rządowa przeprowadziła ogólnokrajowe, szeroko zakrojone ćwiczenia z użyciem Hemvärnet.

Przeczytaj cały raport o Wojskach Obrony Terytorialnej
lub kolejny fragment: Sukces Wojsk Obrony Terytorialnej z perspektywy lokalnej

_____________________________________

O autorze:

Gen. bryg. rez. Jarosław Stróżyk - wiceprezes Fundacji STRATPOINTS. W trakcie wieloletniej służby w Wojsku Polskim, w tym w wojskowych służbach specjalnych, zajmował szereg stanowisk służbowych związanych z analizą bezpieczeństwa międzynarodowego oraz propagowaniem ocen narodowych na forum organizacji międzynarodowych. Od 2010 roku był zastępcą dyrektora Zarządu Wywiadu w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli. Po zakończeniu służby w Brukseli, w latach 2013-2016 był attaché obrony przy Ambasadzie RP w Waszyngtonie.