Słownik Języka Polskiego PWN definiuje święto jako «dzień, w którym obchodzi się uroczystości religijne lub państwowe» i/lub «nadzwyczajne wydarzenie». Ten sam słownik określa święta państwowe jako «święto ustanowione przez władze państwowe», zaś pojęciem święta narodowego nazywa «święto upamiętniające wydarzenia ważne dla jakiegoś narodu». Definicje nie budzą wątpliwości językowych, nie mają natomiast swoich odpowiedników w prawodawstwie – nie istnieją ustawowe definicje tych pojęć, a w praktyce legislacyjnej stosuje się je równolegle bądź zamiennie ustanawiając dane święto. Brakuje klucza, nie ma reguły określającej, które święta należy nazywać państwowymi, a które narodowymi i jakie niesie to za sobą konsekwencje (np. protokolarne czy organizacyjne). I tak np. Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego jest nazwany w ustawie świętem państwowym, a już Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 - nie, a przy tym, mimo użycia terminu „narodowy”, przyjęty został tylko uchwałą Sejmu.
Przeczytaj także: Jak świętują Polacy?
Nie jest także regułą pisanie uzasadnień w komentarzach do ustaw lub w ekspertyzach i analizach Biura Analiz Sejmowych dlaczego nadaje się świętu tytuł „święta państwowego”. W opinii prawnej BAS dotyczącej przedstawionego przez Prezydenta RP projektu ustawy o ustanowieniu Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” znalazł się zapis, że „Decyzja o nadaniu określonej dacie w kalendarzu szczególnego charakteru „narodowego dnia” należy do decyzji ustawodawcy. On też powinien określić ewentualne konsekwencje prawne wynikające z ustawowego nadania określonej dacie w kalendarzu statusu święta państwowego”. Ostatecznie dzień „Żołnierzy Wyklętych” został uznany za święto państwowe (art. 2 ustawy). Analiza praktyki prawodawczej pokazuje, że o nadaniu świętu określonej rangi decydują głównie kwestie polityczne i sejmowa większość.
Brakuje klucza, nie ma reguły określającej, które święta należy nazywać państwowymi, a które narodowymi i jakie niesie to za sobą konsekwencje (np. protokolarne czy organizacyjne). Nie istnieją ustawowe definicje tych pojęć, a w praktyce legislacyjnej stosuje się je równolegle bądź zamiennie ustanawiając dane święto.
Aktami prawnymi ustanawiającymi święta ogólnokrajowe są ustawy i uchwały Sejmu. „Święta państwowe” przyjmowane są w drodze ustawy, bez względu na użycie lub nie określenia „narodowe”. W ostatnich latach wśród świąt państwowych znalazły się m.in. Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką (ustanowiony w 2018 r. i obchodzony 24 marca), Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej (ustanowiony w 2017 r. i obchodzony 12 lipca), Narodowy Dzień Zwycięstwa (ustanowiony w 2015 r. i obchodzony 8 maja), Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego (ustanowiony w 2009 r. i obchodzony 1 sierpnia) czy Dzień Solidarności i Wolności (ustanowiony w 2005 r. i obchodzony 31 sierpnia). Tak przyjętymi świętami państwowymi są również przywrócone w 1990 r. Święto Narodowe Trzeciego Maja oraz obchodzone 1 maja święto państwowe, nieformalnie nazywane Świętem Pracy.
W drodze ustawy przyjmuje się także inne święta niebędące „świętami państwowymi” a mające charakter ogólnokrajowy. Święta mogą być ustanawiane odrębnymi ustawami, tak jak Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej (ustanowiony w 2004 r., obchodzony 2 maja) czy Dzień Papieża Jana Pawła II (ustanowiony w 2005 r., obchodzony 16 października). Jednak zdarza się też, że święto ustanawia się w ustawie dotyczącej szerszej tematyki, tak jak ustanowione w ostatnich latach Święto Służby Ochrony Państwa (obchodzone 12 czerwca na podst. art. 7. Ustawy o SOP z 2017 r.) czy Święto Służby Więziennej (obchodzone 8 lutego na podst. art. 15 ustawy o SW z 2010 r.). Inne stosunkowo nowe święta tego typu to ustanowiony w 2011 r. Dzień Weterana Działań poza Granicami Państwa (29 maja), ustanowiony w 2010 r. Dzień Pracownika Publicznych Służb Zatrudnienia (27 stycznia) czy ustanowiony w 2002 r. Dzień Strażaka (4 maja).
Spośród 13 świątecznych dni wolnych aż 9 to święta kościelne, a nie państwowe bądź narodowe.
Jednocześnie część świąt „narodowych” przyjmowana jest uchwałą Sejmu, czyli aktem prawnym niższej rangi – np. uchwalony w 2004 r. Narodowy Dzień Życia (24 marca) czy uchwalony w 2016 r. Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej (11 lipca).
Ciekawym przykładem jest natomiast Święto Wojska Polskiego – ustanowione w 1992 r. i obchodzone 15 sierpnia, czyli w dniu, w którym obchodzone jest święto kościelne Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, od 1989 r. będące dniem wolnym od pracy. Jednocześnie ustawa o ustanowieniu Święta Wojska Polskiego jako jedna z niewielu reguluje na ogólnym poziomie sposób jego obchodzenia, ustalany szczegółowo przez MON.
Elementem realnie różnicującym święta ogólnokrajowe jest uznawanie ich za dni wolne od pracy. Większość świąt, zarówno państwowych, jak i narodowych, nie jest dniami wolnymi od pracy. Jednocześnie nie każde święto związane z dniem wolnym od pracy, jest formalnie świętem państwowym. Na przykład Święto Narodowe Trzeciego Maja nie jest w ustawie explicite nazwane „świętem państwowym”, choć w obiegowym rozumieniu jest za takie uważane. Ustawodawca za to wprost ustanowił, że świętem państwowym jest 1 maja. Co więcej, spośród 13 świątecznych dni wolnych aż 9 to święta kościelne, a nie państwowe bądź narodowe. Wykaz dni wolnych od pracy znajduje się w ustawie o dniach wolnych od pracy z 1951 r. Nie istnieje natomiast pełen katalog świąt państwowych i narodowych.
Konieczne wydaje się zatem ustawowe unormowanie, czym są święta państwowe, a czym narodowe (na poziomie definicji, ogólnych zasad obchodzenia oraz procedur legislacyjnych), a także stworzenie pełnego katalogu świąt obchodzonych w Polsce z podziałem na ich rodzaje.
_________________________
Przeczytaj także:
Jak świętują Polacy?
Poradniki jak zorganizować obchody świąt w swojej miejscowości oraz sposoby promocji inicjatywy: Świętuj lokalnie! (I część) i Wypromuj święto! (II część)