Skip to main content
Search form

Materiały

Pracodawcy i Pracownicy 50+ jako dwa bieguny rynku pracy


Patrząc na zmiany demograficzne i niski poziom młodszej siły roboczej zza granicy, wydaje się, że przedsiębiorcy staną za chwilę przed brakiem wyboru, czy zatrudniać czy nie, starszych pracowników. O perspektywie pracodawcy i przedemerytalnego pracownika pisze Marzena Rudnicka - prezes fundacji Krajowy Instytut Gospodarki Senioralnej.

Demografia polskiego rynku pracy

Sytuacja demograficzna w naszym kraju dojrzała już do tego, że poza szeroką dyskusją publiczną o starzeniu się polskiego społeczeństwa, należy podjąć kroki prowadzące do szerokich działań w strategicznych obszarach, takich jak rynek pracy, zdrowie i system emerytalny oraz ubezpieczeniowy. Polska starzeje się najszybciej spośród krajów Europy. Dynamicznie przybywa seniorów przy jednoczesnym ciągłym spadku liczby osób młodych. Obecnie osoby w wieku 60+ stanowią prawie 24% naszego społeczeństwa.

Dziś żyjemy najdłużej w historii ludzkości i jako jednostki starzejemy się wolniej, ale jako społeczeństwo, coraz szybciej. Polska jest krajem o wysokiej dynamice starzenia, czego głównymi powodami są coraz dłuższe życie i spadająca liczba urodzeń. Możemy zatem śmiało mówić, że jesteśmy szybko starzejącym się społeczeństwem długowiecznym, co ma swoje konsekwencje społeczne i ekonomiczne. Dziś statystyczny Polak żyje 74 lata, a Polka 81,8 lat. W latach pięćdziesiątych wiek emerytalny wynosił tak samo jak dziś: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Wtedy statystyczny mężczyzna umierał 4 lata przed, a kobieta dwa lata po przejściu na emeryturę.

Dziś na jednego emeryta przypada dwóch młodych pracowników. Za 30 lat emerytów będzie więcej niż pracowników przed 40-tką, a ponad połowa pracowników będzie mieć ukończony 45 r.ż. Takie przetasowanie struktury wiekowej spowoduje bardzo poważne i widoczne już teraz konsekwencje na rynku pracy. Osoby dojrzałe nadal nie są atrakcyjnymi kandydatami na pracowników. Statystyki mówią, że ludzi w wieku 55-64 lata jest dziś w Polsce 4,9 mln. Czy widzą ich pracodawcy?

Z danych Barometru Rynku Pracy, opracowanego we wrześniu 2019 roku przez firmę Work Service wynika, że ponad 55% pracodawców ma problem ze znalezieniem pracowników do swoich firm. Według szacunków związków i stowarzyszeń pracodawców, na rynku pracy już teraz może brakować ok. 1,5 mln osób i liczba ta będzie stale rosnąć. 

Starzenie się polskiego społeczeństwa wyraźnie wpływa na rynek pracy. Postępuje proces zmniejszania się podaży pracy oraz starzenia osób obecnych na rynku pracy. Spadek zasobów siły roboczej, związany z sytuacją demograficzną, w perspektywie najbliższych lat będzie się wiązał z poważnym niedoborem pracowników.

Priorytetem dla rynku pracy powinno stać się jak najdłuższe utrzymanie pracownika (nawet po osiągnięciu wieku emerytalnego) w systemie rynku pracy. Kontynuowanie aktywności zawodowej (w dostosowanej do potrzeb obu stron formie pracy) stanowi klucz do realnego zmniejszenia zagrożenia dla polskiej gospodarki w obliczu starzejącego się społeczeństwa.

Jeśli osoba w wieku przedemerytalnym nie otrzyma propozycji kontynuacji zatrudnienia na emeryturze i wycofa się z rynku pracy, to koszty i powodzenie przywrócenia jej do krwioobiegu zawodowego są trudne do oszacowania. 

Czy seniorzy chcą pracować?

Badania Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej przeprowadzone w październiku 2019 r. na grupie ponad tysiąca osób po 55-tym r.ż. pokazują, że 90% respondentów uważa, że emeryci powinni mieć możliwość pracy stałej lub dodatkowej, łącznie z weekendami, kiedy nie mają obowiązków rodzinnych, pomagając przy wnuczętach. Dlaczego więc tylko 5,5% polskich emerytów pracuje? Dlaczego tylko co trzecia osoba w wieku 60+ jest aktywna zawodowo?

Od lat polscy seniorzy są najmniej aktywni w Europie. Znajdują się na końcu stawki w Indeksie Aktywnego Starzenia się (AAI), który jest prowadzony cyklicznie wśród osób w wieku 55+ w krajach UE. Na AAI składa się suma punktów z 22 wskaźników z czterech głównych dziedzin: zatrudnienia, uczestnictwa w życiu społeczeństwa, niezależnego, zdrowego i bezpiecznego życie oraz możliwości i warunków sprzyjających aktywnemu starzeniu się. Dotychczas Polska zajmowała przedostatnie miejsce. W tym roku awansowaliśmy na 24 pozycję wśród 28 krajów.

Bariery dłuższej aktywności zawodowej – perspektywa pracownika

Według najnowszego Barometru Rynku Pracy opracowanego przez firmę Work Service – 68% obecnych pracowników nie planuje kontynuowania aktywności zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego. Czynnikami, które mogłyby ich zatrzymać na rynku pracy są przede wszystkim zwiększenie wynagrodzenia oraz elastyczne godziny i formy pracy a także dostosowanie stanowiska pracy do ich potrzeb. Seniorzy nie korzystają z najczęściej stosowanych przez pracodawców kanałów rekrutacji. W dużej większości korzystają z komputera i internetu, jednak w świecie wirtualnym poruszają się w zupełnie innych obszarach niż te, gdzie można znaleźć ogłoszenia o pracy. Brakuje miejsca, gdzie praca znajdzie seniora, a senior w sposób łatwy odszuka firmy otwarte i gotowe na zatrudnienie osób w jego wieku.

Bariery dłuższej aktywności zawodowej – perspektywa pracodawcy

Pracownik w wieku przedemerytalnym postrzegany jest jako mniej kreatywny członek zespołu. Od lat na naszym rynku pracy pokutuje wizerunek starszego pracownika jako niechętnego do kształcenia, nieufnego wobec zmian, niekreatywnego, próbującego jedynie odcinać kupony od swojej kariery zawodowej w oczekiwaniu na osiągnięcie uprawnień emerytalnych. Tymczasem badania wśród tych pracowników pokazują zupełnie inny obraz rzeczywistości.

Wielu pracodawców nie potrafi lub nie chce dostosować stanowisk pracy do potrzeb starszych pracowników. Pewne dostosowania wymagają również nakładów finansowych, których pracodawcy chcą uniknąć.

Patrząc na zmiany demograficzne i niski poziom młodszej siły roboczej zza granicy, wydaje się, że przedsiębiorcy staną za chwilę przed brakiem wyboru, czy zatrudniać czy nie, starszych pracowników. Diagnoza struktury wiekowej w zakładach pracy, analiza dostępnych zasobów pracowników w zewnętrznym otoczeniu oraz opracowanie długofalowego planu działania, pozwolą na zatrzymanie dojrzałych pracowników i budowanie zespołów międzypokoleniowych.

Marzena Rudnicka